Mentale gezondheidsbevordering door een gezonde leefomgeving

5 juli 2021/0 Reacties/in News /door Stef Weekers

In Nederland krijgt jaarlijks 5% van de volwassenen een depressie. En sinds de uitbraak van de corona pandemie is het aantal Nederlanders dat lijdt aan mentale gezondheidsklachten gestegen met 40%. Dat blijkt uit een peiling van het Trimbos Instituut. En als we weten dat onze mentale gezondheid onlosmakelijk verbonden is met een gezonde leefomgeving, hoe benutten we dan de kansen in die leefomgeving voor mentale gezondheidsbevordering?

Het belang van mentale gezondheid

Een goede mentale gezondheid is van groot belang voor ons algehele welzijn en functioneren in de maatschappij.

Dit blijkt al uit definitie van mentale gezondheid van de WHO, die luidt: ‘een toestand van welzijn waarin het individu zijn of haar eigen capaciteiten realiseert, de normale spanningen van het leven aankan, productief en vruchtbaar kan werken en in staat is om een bijdrage te leveren aan zijn of haar gemeenschap’.

Aangezien we al enkele decennia een stijging zien in mentale gezondheidsproblemen, is de toegenomen aandacht voor mentale gezondheid tijdens de coronapandemie een uiterst welkom neveneffect. Juist nu onze mentale gezondheid zo onder druk staat en er draagvlak is om dit te verbeteren, is het van belang hier ook actie op te ondernemen. Dat geldt niet alleen voor gezondheidsorganisaties, maar ook voor professionals en partijen die zich bezighouden met onze fysieke leefomgeving.

De invloed van een gezonde leefomgeving op de mentale gezondheid

Het Centre voor Urban Design & Mental Health doet onderzoek naar de mogelijkheden voor mentale gezondheidsbevordering binnen stedelijk ontwerp. In het ‘Mind the Gaps-framework’ onderscheidt ze vier type plekken om het gat tussen stedelijk ontwerp en mentale gezondheid te dichten:

  • Groene plekken | De toegang tot groen en de aanwezigheid van natuur binnen de directe stedelijke leefomgeving.

  • Pro-sociale plekken |Een gezonde leefomgeving faciliteert spontane en positieve ontmoetingen, draagt bij aan de sociale cohesie en stimuleert burgerparticipatie. Sociaal kwetsbare groepen profiteren mee van deze kansen voor gemeenschapszin en daarmee zijn deze plekken inclusief.

  • Actieve plekken | Hier wordt men uitgedaagd om in beweging te komen. Of het nu gaat om een avondwandeling, op de fiets naar het werk of fanatiek sporten; deze omgeving stimuleert lichamelijke activiteit.

  • Veilige plekken | Een veilig gevoel in je omgeving draagt ook bij aan mentale gezondheid. Het verschil in beleving tussen smalle, donkere steegjes waar regelmatig gedeald wordt en een goed verlichte weg langs een rij huizen, kan helpen om in te beelden hoe de omgeving bij kan dragen aan een gevoel van veiligheid.

Doordat deze aspecten van de omgeving worden aangeduid als ‘plekken’, wekt het mogelijk de indruk dat het gaat om aparte, fysieke locaties met één van deze functies. Het tegenovergestelde is echter het geval.

Juist het combineren van de verschillende functies vergroot het positieve effect op de mentale gezondheid. Dit blijkt uit wetenschappelijke literatuur die is gericht op de Nederlandse context (Van den Berg et al., 201; Wilma et al., 2018; Yang et al., 2015). Zo is de aanwezigheid van groen gerelateerd aan een betere sociale cohesie, draagt dit bij aan een veiliger gevoel en maakt het beweging aantrekkelijker. Daarbij is het positieve effect van lichamelijke activiteit in een natuurlijke omgeving en kunnen gemeenschappelijke sportplekken ook sociale interactie in de hand werken.

Het ‘spelen’ met deze functies binnen het ontwerp van de openbare ruimte biedt dan ook de beste kansen voor Nederland.

Maar waarom zouden we deze kansen beperken tot de openbare buitenruimte? Onze leefomgeving bestaat tenslotte niet alleen uit straten en parken, sterker nog: 90% van onze tijd begeven we ons juist binnen in gebouwen.

Hoe gezondheid bevorderen in de gebouwde omgeving?

Gezondheidsbevordering en maatschappelijk welzijn wordt vaak gezien als een publieke verantwoordelijkheid, maar gelukkig zien we de focus bij de private vastgoedtak kantelen. Het draagvlak voor een gezonde leefomgeving is steeds hoger komen te liggen zowel bij de vastgoedsector als bij de institutionele beleggers om te beleggen met meer impact.

En Urban Matter Concepts? Wij maken vooral niet die concepten die ideaal passen binnen de principes van projectmanagement, maar we zoeken oplossingen buiten de gebaande paden, betrekken business developers bij nieuwe huisvestingsoplossingen, laten plannen voor de inrichting van een gebied beoordelen door gedragswetenschappers en werken samen met studenten voor een frisse blik op de vastgoedsector: Mind the Gaps tussen stedelijk ontwerp en kansen voor maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Dieuwertje den Hartog

Bronvermelding

Bergefurt, L., Kemperman, A., van den Berg, P., Borgers, A., van der Waerden, P., Oosterhuis, G., & Hommel, M. (2019). Loneliness and life satisfaction explained by public-space use and mobility patterns. International journal of environmental research and public health, 16(21), 4282.

Kroon, H., De Lange, A., Hulsbosch, L. & Knipsel A. (2020). Hoe gaat het met mensen met ernstige psychische aandoeningen tijdens de coronacrisis? Retrieved from https://www.trimbos.nl/aanbod/webwinkel/product/af1772-hoe-gaat-het-met-mensen-meternstige-psychische-aandoeningen-tijdens-de-coronacrisis

SKB. Wat is mentale gezondheid [webpagina]. Geraadpleegd van https://skb.nl/actueel/kennis/wat-is-mentale-gezondheid

Trimbos-instituut (2018). Depressie: feiten en cijfers. Verkregen op 11 november 2018, via https://www.trimbos.nl/themas/depressie/depressie-feiten-en-cijfers/

UD/MH (the Centre for Urban Design and Mental Health). (2016, May). Mind the GAPS Framework. Geraadpleegd van https://www.urbandesignmentalhealth.com/mind-the-gaps-framework.html

Van den Berg, A. E., Maas, J., Verheij, R. A., & Groenewegen, P. P. (2010). Green space as a buffer between stressful life events and health. Social Science and Medicine, 70(8), 1203–1210.

Wilma, L. Z., Ione, A.-P., Margarita, T.-M., Christopher, G., Jolanda, M., Hanneke, K., … Mark, J. N. (2018). Active commuting through natural environments is associated with better mental health: results from the phenotype project. Environment International, 121, 721–727. https://doi.org/10.1016/j.envint.2018.10.002

Yang, Z., Terry, van D., Jianjun, T., & Agnes, E. van den B. (2015). Green space attachment and health: a comparative study in two urban neighborhoods. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12(11), 14342–14363. https://doi.org/10.3390/ijerph1211143424